Yanlış bilgi felaket kaynağıdır! (3)

21 Mayıs 2025

23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 18 Mart Çanakkale Zafer Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı, 26 Ağustos Büyük Taarruz Haftası ve 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı gibi belirli gün ve ulusal bayramlarda; medyada, sosyal medyada ve internet ortamında doğruluğu araştırılmadan Mustafa Kemal Atatürk’e ait olduğu iddia edilen bazı şehir efsaneleri servis ediliyor. Bu efsanelerin doğru olmadığını her önüme geldikçe paylaşan kişilere yazıyorum ancak baş edemiyorum. Her defasında başka kanallardan yine geliyor. Tıpkı bir İngiliz atasözünde olduğu gibi; ‘’Gerçek, ayakkabılarını giyene kadar yalan, dünyayı dolaşır” (A Lie can travel halfway around the world while the Truth is putting on Its shoes) Gerçekten de ben doğrusunu anlatana kadar yalan dünyayı dolaşıyor. (*)

Mustafa Kemal Atatürk’ün, Coco Chanel’e subay üniformalarını tasarlattığı iddiası

Bu efsanelerden biri de Mustafa Kemal Atatürk’ün, Fransız moda tasarımcısı ve Chanel markasının kurucusu olan Coco Chanel’e subay üniformalarını tasarlattığı iddiası oluyor.

Hatta öyle ki anlı şanlı siyasetçiler, gazeteciler, kişiler çeşitli ortamlarda gerçek olmayan bu efsaneyi sanki gerçekmiş gibi anlatıyor.

Örneğin Yılmaz Özdil. Bu efsaneyi Yılmaz Özdil de gerçekmiş gibi kullanıyor. Yılmaz Özdil, 10 Kasım 2019 tarihli Sözcü gazetesinde “O’nun bize bizim O'na saygı duruşu” başlıklı yazısında bu şehir efsanesine şöyle yer veriyor:

''Türk Silahlı Kuvvetleri’nin general ve tören üniformalarını, Fransız moda ikonu Coco Chanel’e tasarlattı. Time dergisinin “100 yılın en önemli 100 kişisi” listesine girmeyi başaran tek moda tasarımcısı Chanel... Kadınlara ilk kez pantolon giydiren, o zamana kadar matem rengi kabul edilen siyahı kadınların vazgeçilmezi hale getiren, çığır açan, sıradışı biriydi.''

Yılmaz Özdil, bu yazısında, ayrıca; ‘’Türkiye Cumhuriyeti’nin Coco Chanel’le çalışmasından yıllar sonra, 1938’te Hugo Boss, Alman ordusunun üniformalarını tasarladı’’ diye yazıyor. 

Ancak Yılmaz Özdil’in bu bilgisi de hiçbir belgeye dayanmıyor. Yılmaz Özdil, yazısında kaynak da vermiyor. Yılmaz Özdil'in bu yazısının bağlantısını yazımın sonunda veriyorum. 

Gerçeğin kendisi

Mustafa Kemal Atatürk’ün, Coco Chanel’e subay üniformalarını tasarlattığı iddiası herhangi bir belgeye ve delile dayanmıyor. Ayrıca Coco Chanel’in Türkiye’ye geldiği ve Atatürk’le görüştüğü yönünde bir bilgi ya da belge de bulunmuyor. Sadece ve sadece tasarımcı Vural Gökçaylı tarafından İzzet Çapa’ya verdiği bir demeçte bu iddia dile getiriliyor ancak bu iddia belgelenmiyor. Bu iddia Nebil Özgentürk’ün “O Daima Şıktı – Gazi’nin Son Tanıkları Anlatıyor” (Bir Yudum İnsan Yayınevi kitapları, 2010) adlı kitapta yer alıyor. Kitapta Vural Gökçaylı, Atatürk’ün Coco Chanel’e sipariş belgesini gördüğünü iddia ediyor. Ancak kitapta hiçbir belge ve hiçbir delil sunulmuyor. Kitapta sadece Vural Gökçaylı’nın sözlü beyanı yer alıyor. 

Vural Gökçaylı dışında kimsenin “göremediği” sipariş belgesi “iddiası” dışında Atatürk’ün talebiyle Coco Chanel’in Türk ordusu için subay üniforması tasarladığına dair hiçbir Türkçe ve Fransızca kaynaklarda bir bilgi, bir belge ve bir delil bulunmuyor. Coco Chanel biyografilerinde de Türk ordusu için tasarım yaptığına dair bir bilgi bulunmuyor. Ordu üniformalarında 1924 ve 1933 yıllarında değişiklikler yapılsa da bu değişikliklerin iddia edildiği gibi Coco Chanel yoluyla olduğuna dair hiçbir belge ve bilgi bulunmuyor.

Bir süre kendisiyle beraber çalıştığım ve kendisini tanımaktan mutlu olduğum Osmanlı İmparatorluğu askerî kıyafetleri üzerine araştırmaları bulunan tarihçi Kadir Türker Geçer de bu iddianın “asılsız” olduğunu söylüyor. Tarihi, askerî üniformalarla canlandıran Cem Tanyü de bu iddiayı bir “şehir efsanesi” olarak niteliyor.

Yılmaz Özdil, bahsi geçen bu yazısında ‘’Türkiye Cumhuriyeti’nin Coco Chanel’le çalışmasından yıllar sonra, 1938’te Hugo Boss, Alman ordusunun üniformalarını tasarladı’’ diye yazsa da bu iddia da doğru olmuyor. Kendisi de bir Nazi olan Hugo Boss, Yılmaz Özdil’in iddia ettiği gibi Naziler için üniforma tasarlamıyor; ancak, Naziler için üniforma üretimi yapıyor.

Yanlış bilgi felaket kaynağıdır!

Atatürk’e en büyük zararı okumadan, araştırmadan, incelemeden, bilmeden, sorgulamadan duyduklarına inananlar, duyduklarını aktaranlar zarar veriyor. Bu söylentilerin Atatürk’ü efsaneleştirmek için uydurdukları bir hikâye olduğu akla geliyor.

Ben yazar, çizer, tarihçi, akademisyen değilim. Ben, sadece ve sadece dikkatli bir okurum. Hata yapma ihtimalimi saklı tutuyor ve konuyu gerçek tarihçilere havale ediyorum.

Çünkü yanlış bilgi felaket kaynağıdır.

Arz ederim.

Osman AYDOĞAN

(*) Bu iddialardan ilkini de dün mükerrer olarak paylaşmıştım: Mustafa Kemal’in Samsun’a vardığında daha karaya çıkmadan, Mustafa Kemal'i tutuklamak için gemiye çıkıp, ancak Mustafa Kemal'in karizması karşısında etkilenerek ''Emrinizdeyim Paşam'' diyen İngiliz binbaşı efsanesi. 

Bu iddialardan ikincisini de bu sayfalarda daha önce yazmıştım: Fahrettin Altay Paşa, 30 Ağustos 1968 tarihinde Afyon Kocatepe’te bir konuşma yapıyor. Güya Fahrettin Altay, yaptığı bu konuşmada, 26 Ağustos 1922 tarihinde Büyük Taarruz’un başlangıcında Kocatepe’de Mustafa Kemal Atatürk ile Fevzi Çakmak arasında geçtiğini iddia ettiği konuşmada Mustafa Kemal Atatürk’ün geri çekilen Yunan kuvvetlerini hemen takip ettirmeyerek Türk ordusunu, Yunan ordusunun çekildikleri mevzilerdeki saatli bombaların patlamasından kurtardığını söylüyor. Yazımda; tabii ki bunun bir efsane olduğunu, gerçekle bir ilgisinin olmadığını belgeliyorum. 

Not: Kazım Karabekir’in kızı Hayat Karabekir Feyzioğlu, Genelkurmay Karargâhında yapılan bir anma töreninde de şöyle konuşuyor: “Babamın bir sözü vardır, sık sık tekrarlamak ihtiyacı duyarım; ‘Vatandaş! Yanlış bilgi felaket kaynağıdır. Her işin evvela hakikatini ara ve öğren! Sonra münakaşasını istediğin gibi yap! Birincisi vicdanına, ikincisi seciye ve irfanına dayanır.’ ”

Yılmaz Özdil'in yazımda bahsi geçen bu yazısının bağlantısı
https://www.sozcu.com.tr/onun-bize-bizim-ona-saygi-durusu-wp5441506

Yılmaz Özdil'in nasıl şehir efsaneleri üzerine belgesiz ve mesnetsiz yazılar yazdığına bir başka örnek daha vermek istiyorum:
https://www.sehriyar.info/?pnum=923