Türk siyasetinin makûs talihi

06 Kasım 2023

Türk siyasetinin ne yazık ki bilimsel, edebi, felsefi, siyasi, sosyolojik, psikolojik ve stratejik bir derinliği bulunmuyor. Ayrıca, Türkiye sağı ile solu ile siyaseti kurumsallaştıramıyor. Türkiye sağı ve solu siyasetini kurumsallaştıramayınca da siyaset, sınıf temelli bir siyaset yerine etnik ve mezhep temelli bir zemine oturuyor. Halbuki gerçek demokrasilerde siyaset, toplumdaki etnik, dini ve mezhebi farklı kimlikleri ortak sınıfsal çıkarları doğrultusunda birleştirip bütünleştiriyor. Ancak demokrasi ile ilgisi olmayan Türk siyaseti ise etnik ve dini kültürel kimlikler üzerinden adeta toplumu kutuplaştırıp ayrıştırıyor. Bu şekilde kültürel kimlikler üzerinden yapılan etnik ve mezhep temelli siyaset ise hem Türkiye’yi dünyada ve bölgesinde yalnızlaştırıyor hem de Türkiye’yi kendi içinde parçalayıp uçuruma sürüklüyor.

Ayrıca Türkiye'de siyaset kurumsallaşamayınca da Türkiye'de siyasi gelişme de olmuyor. Türkiye'de siyasi gelişme olmayınca da siyaset ''sandık demokrasisi''ne hapsolup kalıyor. Bu ''sandık demokrasisi'' ise siyasi çürümeye yol açıyor. Türkiye'de son yetmiş yılda olan biten bu oluyor: Siyasi çürüme!

Yıllardır ülkede, Sağıyla, Soluyla insanların zihni; önyargılar ve duygularla beslenerek, semboller, kült ve idoller tarafından işgal ediliyor. İnsanların okuma, araştırma, analiz etme, mukayese ve muhakeme etme ve neticede ‘’anlama’’ gibi zihni melekeleri engelleniyor. İnsanlar, sağı ile solu ile hamasetten bilgi seviyesine gelemiyor, rasyonel, metodik ve analitik düşünceye sahip olamıyor. 

Yazılarımı takip edenler bilir ben bu durumu yıllardır nazikçe anlatıyorum. Şimdi burada bunları tekrarlamak istemiyorum.

Türk siyasetinin eksikliği keşke bu kadarla kalsaydı. Türk siyasetinin hiçbir bilimsel, edebi, felsefi, siyasi, sosyolojik, psikolojik ve stratejik bir derinliği bulunmuyor ama Türk siyasetinin daha bir başka özelliği daha bulunuyor.

Türk siyasetinde olmayan uzlaşı kültürü

Türk siyasetine bir türlü uzlaşı kültürü hakim olmuyor. 12 Eylül 1980’den sonra kurulan ve solda yer aldıklarını iddia eden SHP, DSP ve CHP ve sağda yer aldıklarını iddia eden ANAP ve DYP; bu üç ‘’sol’’ parti ve bu iki ‘’sağ’’ parti 1994 yerel seçimlerinde Ankara ve İstanbul’da ayrı ayrı aday gösteriyor. Bu beş partinin adaylarının hiçbirisinin Ankara ve İstanbul’da tek başına seçimi kazanma şansı bulunmuyor. Ancak bu beş partinin her birisi ayrı ayrı seçime girerek, seçimlerde ayrı ayrı aday göstererek diğerlerinin de kazanmasını engelliyor.

İnönü 72 yaşındayken şu sözü söylüyor: ‘’Ben 72 yaşındayım. Bu yaşımda bile hata yapıyorum. Ancak bir yaptığım hatayı bir daha yapmıyorum.’’ Ancak Türk siyasetinde özellikle sol siyasette bu böyle olmuyor. Bu partiler 1994 yılında yaptıkları hatayı bilerek ve isteyerek 1999 yılında da tekrarlıyor.

Aslında birbirlerinden farklı olmayan solda yer aldıklarını iddia eden SHP, DSP ve CHP ve sağda yer aldıklarını iddia eden ANAP ve DYP, 1994 yerel seçimlerinde Ankara ve İstanbul’u bu şekilde kaybettikten sonra 1999 yerel seçimlerinde de hem Ankara’da hem de İstanbul’da ayrı ayrı aday gösteriyorlar. Bir farkla ki 18 Şubat 1995 tarihinde SHP, CHP ile birleştiği için sol parti sayısı ikiye iniyor.

Yine bu sefer de bu dört partinin hiçbirisinin Ankara ve İstanbul’da tek başına seçimi kazanma şansı bulunmuyor. Ancak bu dört partinin her birisi ayrı ayrı seçime girerek, ayrı ayrı aday göstererek 1994 Yerel Seçimlerinde olduğu gibi diğerlerinin de kazanmasını engelliyor.

2023 Cumhurbaşkanlığı ve Genel Seçimlerde hiç yapılmaması gereken ittifak CHP liderliğinde İYİ, DEVA, Gelecek, SP ve DP arasında canhıraş bir şekilde yapılmaya çalışılıyor. Sözde bir Millet İttifakı kuruluyor. Avusturyalı Yönetim Bilimci Peter F. Drucker, ‘’Etkin Yöneticinin Seyir Defteri’’ (Optimist Yayınları, 2007) adlı kitabında: ‘’Hiç yapılmaması gerekenin verimli bir şekilde yapılması kadar işe yaramaz bir şey yoktur" diyor. Ancak Millet İttifakı partileri, bunu da beceremiyor, ittifakta sinerji yaratılamıyor, ittifak üyesi her kafadan ayrı bir ses çıkıyor, ittifak üyeleri ittifaka ayrı ayrı katkı yapacaklarına her üye ittifaka, söz ve eylemleriyle ayrı ayrı zarar veriyor. Sonuçta hem 2023 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri hem de Genel Seçimler kaybediliyor.

Türk siyasetinin bir başka özelliği

İşte bu noktada, bu üç yerel seçim (1994 / 1999 yerel seçimleri ve 31 Mart 2024 yerel seçimleri) ve 2023 CB ve genel seçimleri Türk siyasetinin girişte anlattığım bilimsel, edebi, felsefi, siyasi, sosyolojik, psikolojik ve stratejik derinlik eksikliğinin dışında anlatmak istediğim bir başka özelliğini daha devreye sokuyor.

Ancak yine bu özelliği anlatmadan önce Ortaçağ ekonomi tarihi üzerinde uzmanlığı ile bilinen, Kaliforniya Üniversitesi’nde profesör unvanı ile ders veren, İtalyan akademisyen ve ekonomi tarihçisi Carlo Maria Cipolla (1922 -2000)’yı hatırlatmam gerekiyor. ‘’Cipolla’’ İtalyanca ‘’Soğan’’ anlamına geliyor (!)

Neşeli Öyküler

Cipalla’nın ‘’Allegro Ma Non Troppo’’ (Il Mulino, 2015) ile ‘’Tre Storie Extra Vaganti’’ (Fazlasıyla Başıboş Üç Öykü) adlı eserleri İtalya’da birleştirilerek yayımlanıyor. Tarih Vakfı da bu kitabı ‘’’Neşeli Öyküler’’ adıyla Türkçeye çevirerek yayımlıyor. (Haldun Taner’in aynı adlı Almanca yazılmış bir kitabı da bulunuyor: ‘’Allegro ma non troppo", Sardes Verlag, 2007. Bu iki kitabın karıştırılmaması gerekiyor.)

Yazar, kitabında tarihe yön veren basit ama komik bazı olayları irdeliyor. Ona göre tarih; büyük çapta aptalların yönlendirdiği komik olaylar ile gelişiyor. Dünyada insan var olalı beri aptallık da bulunuyor, hatta kitabın yazarı ünlü tarihçiye göre yasaları bile bulunuyor! Carlo M. Cipolla kitabın sonunda yer alan makalesinde ‘‘Aptallığın Temel Yasaları‘‘nı irdeliyor. (Sayfa: 72-87) Yazar bu yasaları "nükteli bir buluş" olarak niteliyor. ‘’Aptallığın Temel Yasaları’’ bölümü asıl olarak yazarın ‘’Allegro ma non troppo" adlı kitabında yer alıyor.

Cipolla’ya göre insanlar dörde ayrılıyor

Cipolla, kitabında insanları dörde ayırıyor: Saflar, zekiler, haydutlar ve aptallar. Cipolla, kitabında, yaptığı eylemden zarar eden, ama bir başkasına da yarar sağlayanlara ‘’saflar’’, yaptığı bir eylemden yarar sağlayan, aynı zamanda bir başkasının da yarar sağlamasına neden olanlara ‘’zekiler’’, yaptığı eylemle kendine yarar sağlayan, başkasına da zarar verenlere ‘’haydutlar’’ olarak tanımlıyor.

Aptallar

‘’Aptallar’’a gelince: Cipolla'ya göre  ‘’aptal’’ bir insan, kendisine hiçbir yarar sağlamadan, hatta bazen zarara uğrayarak başka birine zarar veren kişi oluyor. Cipolla'ya göre dünyaya zekilerden çok aptallar yön veriyor.

Haydutlar

Cipolla kendilerine fayda sağlamak için başkalarına zarar verenleri haydut olarak niteliyor, ancak onları da ikiye ayırıyor: Kendilerine az fayda sağlamak için başkalarına çok zarar verenler aptal-haydutlar oluyorlar. Kendilerine çok fayda sağlarken başkalarına az zarar verenler ise zeki-haydutlar oluyorlar. Yine yazara göre siyasiler her ülkede aptal-haydutların arasından çıkıyor.

Cipolla'ya göre demokrasi ise her ülkede eşit oranda bulunan ve ne zaman ne yapacakları belli olmayan aptalların inatla ve sürekli olarak aptal-haydutları iktidara getirmesi olarak tecelli ediyor.

Cipolla, ‘’Neşeli Öyküler’’ adlı bir kitabına temel teşkil eden ‘’Allegro Ma Non Troppo’’ adlı kitabının sunuş yazısında şunu yazıyor: ‘’Bu kitap aptallara değil, onlarla uğraşmak zorunda kalanlara hitap etmektedir…’’

Cipolla, kitabının girişinde Romalı şair Horatius’un şu sözüne yer veriyor: ‘’Ridentem dicere verum quid vetat?’’ (İnsanın gerçeğe gülmesini kim yasaklayabilir?) Ama Cipolla’nın kitabını okuyup da günümüzle de ilişkilendirilince de yaşadığımız gerçeğe Horatius’tan farklı olarak ancak acı acı gülmemiz gerekiyor.

Türk siyasetinin makûs talihi

Cipolla'nın kitabını ve bu görüşlerini Türk siyasetçisi ile ilişkilendirerek Türk siyasetçisinin de söz, söylem, eylem ve davranışlarını ''aptallık'' ve ''haydutluk'' olarak değerlendirmemek, Türk siyasetçisinin bir özelliği olarak saymamak gerekiyor. Cipolla’nın görüşü olsa olsa İtalya’da, hadi hadi en fazla Avrupa’da geçerli oluyor. Bizim kültürümüz, bizim Doğu kültürümüz tabii ki Batı kültürüne uymuyor. Türk siyasetinin bir türlü yenilmeyen makûs talihi de ne aptallıktan ne de haydutluktan kaynaklanıyor. Çünkü Türk siyasetçisi batı siyasetçisi gibi ‘’aptal’’ ya da ‘’haydut’’ özelliklerini taşımıyor. Çünkü bizim siyasetçimiz Cipolla’nın bahsettiği Batılı siyasetçi gibi hem kendisi kaybedip hem ortağına kaybettirip hem de rakibine kazandıracak kadar haydut, aptal ve salak olmuyor! 

İşte bu noktada Türk siyasetinin ve Türk siyasetçisinin anlatmak istediğim o bir başka özelliği devreye giriyor. Bu özelliği anlatabilmem için Amerikalı profesör Russel Gough, "Karakteriniz Kaderinizdir" (HYB Yayıncılık, 2002) adlı kitabında geçen şu sözüne gitmemiz gerekiyor: "Doğru ve iyi olanı bilmek ile doğru ve iyi olanı yapmak arasındaki en önemli bağlantı doğru ve iyi olanı yapacak bir karaktere sahip olmaktır." Yani Russel Gough diyor ki eğer karakter gelişmemişse tahsil işe yaramıyor. Bu kültürde politika; ilkelerin ve ülkülerin değil, çoğunlukla çıkarların ve güçlerin mücadele aracı haline getiriliyor. Karakterden, ilkelerden ve ülkülerden yoksun bu kadar tahsil ile oluşan siyaset; para, rant, çıkar, menfaat, yalan, talan, ikbal ve santaj üzerine inşa ediliyor. Bu özelliği ise Turhan Selçuk’un çizgi roman kahramanı ‘’Abdülcanbaz’’ tiplemesindeki şeytani bir zekâya ve süngülü bir bastona sahip, İşrete ve kadına düşkün, düzenbaz, hilebaz, madrabaz ve menfaatperest ''Gözlüklü Sami Bey'' ve Gözlüklü Sami’nin sağ kolu, dostu, dalkavuğu ve has adamı olan ''evet efendim, sepet efendim'’ci, uşak ruhlu, rüzgârgülü karakterli, paraya düşkün, ahlaksız, namussuz, arlanmaz bir tip olan ''Sürmegöz İhsan Bey'' çok güzel anlatıyor. Türk siyasetinin bir türlü yenilmeyen makûs talihini işte bu Gözlüklü Sami Beyler ve Sürmegöz İhsan Beyler belirliyor. Ne güzel gözlemlemişsin Türk siyasetini be Turhan Usta!

Türk siyasetinde akıl dışı bir olay yaşanıyorsa bunun nedeni olarak Cipolla'nın anlattığı gibi Batı kültüründe görünen aptallık, salaklık ve haydutluk değil, -ki haşa Türk siyasetçisi hiç de aptal, salak ve haydut değildir- Doğu kültürüne has, Doğu kültürüne özgü, Doğu kültürüne ait olan ''para'', ''rant'', ''çıkar'', ''menfaat'', ''yalan'', ''talan'', ''ikbal'' ve ''şantaj'' söz konusu oluyor!

Türk seçmeni

Bu noktada son bir söz olarak da Türk seçmeninin bir özelliğini de burada vurgulamak gerekiyor. O da şu oluyor: Türk seçmeni duygularına göre hareket ediyor ve Türk siyasetçisi de Türk seçmeninin duygularını çok güzel kullanıyor. Türk seçmeni ise duygularını aklının önüne değil de aklını duygularının önüne koymadığı sürece Türk siyasetinin bu mâkus talihi de sonsuza kadar sürecek gibi gözüküyor…

Kimsenin kusura bakmaması gerekiyor. Çünkü doğru sözler nazik olmuyor. Zarif sözler de doğru olmuyor, ne yazık ki doğru sözler eğri görünüyor. 

Sürçü lisan ettiysek affolunması gerekiyor!

Bakın yaklaşıyor yaklaşmakta olan!

Arz ederim.

Osman AYDOĞAN