Juvenal

27 Haziran 2016

Son yazılarımda Roma tarihini anlatan eserlere yer vermiştim. Bugün de Romalı bir şairi anlatmak istiyorum: Juvenal

Asıl adı; Decimo Giunio Giovenale (Decimus Junius Juvenalis)’dır. Kısaca Juvenal olarak tanınır… Romalı şair, hiciv, taşlama yazarıdır. (MS 55-140) Juvenal, şairdir ama her şair gibi de filozoftur aynı zamanda... İnandıklarını şiirlerine aktarmaktan hiç çekinmez. Şiirlerinde, çevresine büyük korku salan İmparator Domitianus’un ve onu izleyen Traianus ve Hadrianus’un dönemlerinde Roma’nın kirli yüzünü ve bu dönemdeki toplumsal yozlaşmayla insanların budalalıklarını ve acımasızlıklarını hedef alır… Bu yüzden de birkaç defa Roma'dan sürgün edilir...  Vicdanı ‘’içimizdeki cellat’’ olarak tanımlar:  "İçimizde gizli bir kırbaç taşıyan o cellat."

Juvenal’in ülkemizde yayınlanan tek kitabı var: ‘’Yergiler – Saturae’’ (Türkiye İş Bankası Kültür Yayıınları, 2006, Çev: Çiğdem Dürüşken ve Erdal Alova) Ayrıca Dr. Necdet Sümer’in doçentlik tezi olan ‘’Roma’da Satura: Toplumsal Değişim Açısından Lucilius, Horatius ve Juvenalis’in Saturalarında Amaç, İçerik ve Anlatım’’ (Hacettepe Üniversitesi, 1980) adlı kitapta Roma tiyatrosunda ilkel güldürü ve yergi türü olan Juvenal’ın saturaları yer alır…

Juvenal’in bilinen sözlerinden birkaçı; 

‘’Cebi delik yolcu, hırsızın yüzüne şarkı söyler.’’
‘’Yaşlılık, ölümden çok daha korkunçtur.’’
‘’Dürüstlük övülür ve ölür.’’
‘’Doğa reddederse, öfke şiir yaratır.’’
‘’Eleştiri kargayı affeder, fakat bunun üzerine güvercin misafir gelir.’’
‘’Asalet, bir ve biricik erdemdir.’’
‘’Sen daima sağlam bir kafan ve sağlam bir vücudun olması için dua et.’’
‘’Güzellikle faziletin birleşmesi nadirdir.’’
‘’Sakin ve mesut bir hayata ancak fazilet yolundan ulaşılabilir.
’’İlk ceza odur ki hiçbir suçlu kendi yargıçlığından kurtulamaz.’'
‘’Para arttıkça, para sevgisi de artar.’’
‘’Herkes öğrenmek ister, kimse de karşılığını vermeye kalkışmaz.’’
‘’Kimse birbirinden kötü olamaz ‘’
‘’Ekmek ve sirk oyunları Roma halkını sakin tutan etmenlerdir.’’

Görüldüğü gibi Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün her yaştaki insana ve özellikle gençlere tavsiye olarak verdiği ‘’sağlam kafa sağlam vücutta bulunur’’ sözünün kaynağıdır Juvenal.

20 yüzyıl önce Juvenal ‘’Ekmek ve sirk oyunları Roma halkını sakin tutan etmenlerdir’’ diyerek ekmek ve sirk oyunları ile Roma halkının uyutulduğundan şikâyet ediyordu.

Değişen ne ki?

Juvenal’dan 20 yüzyıl sonra seçim ve miting paketleri, magazin, penguen, AVM ve  futbol oyunları ile vatandaş yine uyutulmuyor mu?

Quis custodiet ipsos custodes?

Ancak Juvenal’in en meşhur sözü; 

‘’Quis custodiet ipsos custodes?’’

Türkçesi; ‘’Muhafızların muhafızlığını kim yapacak?’’

Juvenal’in diğer sözleri neyse de 20 yüzyıl öncesinden eski Roma'dan gelen bu söz günümüzdeki birçok soruyu da çağrıştırabilecek gayet fesat bir soru gibidir;

‘’Hukuksuz güç kullananlara kim güçlü hukuk kullanacak?’’
‘’Hukuksuz yargılayanları kim hukuka göre yargılayacak?’’
‘’Hukuku kendisine bağlayanları kim hukuka bağlayacak?’’
‘’Demokrasiyi ileri kurtarıcılardan kim kurtaracak?’’
‘’Harcamalarımızın hesabını sormaya yetkili olanların harcamalarının hesabını kim soracak?’’
‘’Yasalara uygunluğumuzu denetleyenlerin yasalara uygunluğunu kim denetleyecek?’’
‘’Özgürlükleri kötüye kullananları engelleme yetkisine sahip olanların, yetkilerini kötüye kullanmalarına kim engel olacak?’’

Bu liste uzayabilir.

İngiliz siyasetçi Lord Acton’un bir sözü vardı;

"Güç (iktidar) yozlaştırır, mutlak güç mutlaka yozlaştırır." 

Orjinali; ‘’Power tends to corrupt, and absolute power corrupts absolutely. Great men are almost always bad men.’’

Hadi orijinal metnin ikinci kısmını ben tercüme etmeyeyim!

Eğer; yasa koyucu, silahlı güç sahibi, silahsız güç sahibi, siyasi güç sahibi, yerel yönetici, bürokrat, medya ya da topluluğun öyle gördüğü kişi gitgide evrensel yanlışa gidiyor, Hakk’tan, haktan, halktan ve hukuktan uzaklaşıyorsa...

Eğer ülkede doğru ve yanlış arasındaki sınır her zaman "kime göre, neye göre" ifadesiyle belirsizleşiyorsa...

Eğer siyasi iktidar hem savcı, hem yargıç, hem vali ve hem polis oluyorsa...

Eğer medya penguenleştirilerek maymunlaştırılıyorsa... Eğer medya yandaş, yalaka, yavşak, yılışık ve yalancı oluyorsa…

Eğer bekçiler, yargıçlar, denetçiler, siyasiler, medya kısaca güç sahipleri yozlaşıyorlarsa...  

Dönüyoruz o zaman Juvenal’a... 

20 yüzyıldan beridir değişen bir şey yoktur...

İşte çağımızın en temel sorunu budur:

Quis custodiet ipsos custodes?

Arz ederim...

Osman AYDOĞAN