Operasyon Valkyrie

17 Temmuz 2019

Bir film: ''Valkyrie''

Amerikan film yönetmeni Bryan Singer'in yönettiği ve Tom Cruise'nin başrolde oynadığı, 2008 ABD-Almanya ortak yapımı politik gerilim ve savaş filmi bulunuyor: ‘’Valkyrie’’ Bu filminde Almanya’da Hitler’e karşı 15 Temmuz 1944 tarihinde planlanan ancak 20 Temmuz 1944 tarihine ertelenip icra edilen bir suikast anlatılıyor. Bu film gerçek olaylara dayanıyor. Bu anlamda bu film bir filmden ziyade bir belgesele benziyor. Bu film Türkiye'de 30 Ocak 2009 tarihinde ‘’Operasyon Valkyrie’’ ismiyle gösterime giriyor.  

Bu yazımda bu filmi anlatacağım. Ancak filmi anlatmaya başlamadan önce filmi daha kolay anlaşılır kılmak için mûtad olduğu üzere kısa bir tarih turu yapmam gerekiyor.

Almanya'da Hitler'e karşı direniş

Aslında Almanya’da Almanların Hitler’e karşı tam bir teslimiyeti bulunmuyor. Filmde anlatılan Nazi yönetimindeki Almanya’da Hitler’e düzenlenen bu suikast girişimi muhalefetin ne ilk organize olma çabası ne de ilk suikast girişimi oluyor. Almanya’da Hitler’e karşı muhalifler tarafından tamamı başarısızlıkla sonuçlanan 15 suikast girişimi yapılıyor. İşte bu film bu son girişimi anlatıyor.

Berlin merkezinde bulunan ‘’Gedenkstätte Deutscher Widerstand’’ (Alman Direniş Anıtı) adlı müzede 1933 -1945 yılları arasında Alman nasyonal sosyalizmine karşı direnişin (Widerstand gegen den Nationalsozialismus) bütün safhaları sergileniyor. Almanya’dan getirdiğim en önemli kaynaklardan birisi de bu müzeden aldığım tıpkıbasım belgelerden oluşan bu safhaların tamamını belgeleriyle anlatan direniş dosyası oluyor. Bu müzede, 20 Temmuz 1944 darbe girişiminin yıldönümü vesilesiyle her yıl özel bir sergi ve etkinlikler düzenleniyor. 

Ordu içindeki ve bürokrasideki muhalefet daha ilk günden Hitler’e direnmeye çalışıyor. Ancak Hitler’in iktidarda henüz ikinci senesi dolmadan ülkenin tartışılamaz diktatörü haline gelmesi üzerine yeraltına çekiliyor. 1938-39 yıllarında Hitler’in çıkaracağı yeni bir dünya savaşını engellemeye çalışan ordu içindeki ve dışındaki muhalifler, generallerin tereddüt etmesi ve dünya ülkelerinin Hitler’in saldırgan politikalarına kayıtsız kalmaları yüzünden başarılı olamıyor.

Savaşın ilk yıllarında alınan başarılı sonuçlar, özellikle de Fransa’nın kolay teslim alınması ve Hitler’in Alman halkı üzerindeki popülaritesinin gitgide artması üzerine muhalifler beklemeye başlıyor. 1943 senesinde rüzgârın tersine esmeye başlaması üzerine Mart 1943, Kasım 1943, Şubat 1944, Mart 1944 ve en son da 20 Temmuz 1944 tarihlerinde art arda suikast girişimleri yapılıyor. Ancak artan güvenlik önlemleri ve Hitler’in artık halk arasına çıkmaması yüzünden girişimler başarılı olamıyor.

Alman ordusunda Hitler zamanında da hala çok kuvvetli bir Prusya askerî geleneği devam ediyor. Prusya'da askerlik asilzâdelere ait sınıfsal bir yaşam tarzı oluyor ve çoğu zaman aile ismi ile birlikte en büyük oğul tarafından devam ettiriliyor. Prusyalı adlarında yer alan ‘’von’’ bağlacı bir soyluluk belirtisi oluyor ve Türkçe’deki ‘’…..oğlu’’ anlamında kullanılıyor. Günümüzde Alman adlarında artık bu bağlaç pek kullanılmıyor.

Alman ordusunun yeminlerinde 1934 tarihine kadar sadakat, sadece "vatan’’a (Vaterland) sunuluyor. Son büyük Prusyalı Hindenburg'un ölümü (1934) sonrasında kullanılmaya başlanan ve "Hitler andı" olarak anılan metinde ise sadakat "halk (Volk), devlet (Reich), başkomutan ve lidere (Führer)'e" sunulmaya başlanıyor. Zaten bahsettiğim film de bu yemin ile başlıyor. Ayrıca ''Wehrmacht'' adı ile Alman Ordusunun kimliği değiştirilerek siyasal iktidarın kontrolü altına alınmaya çalışılıyor. Ne Hitler Prusyalı subaylardan hazzediyor ne de Prusyalı subaylar Hitler'den hazzediyor. Bu nedenle Onbaşı Hitler’in ve büro askeri Goebbels'in içten içe Prusya geleneğine olan güvensizliği, temelde bir yarı milis kuvveti ve siyasal güç olan SS'lerin yaratılmasına ve güçlendirilmesine vesile oluyor.

Prusya ve Prusyalıyı subayları anlatmak ayrı bir yazı konusu olması gerekiyor. Köklü bir devlet geleneği ve köklü bir askerî geleneği olan Prusyalı subayların Hitler ile Hitler'in de onlarla uyuşması zaten mümkün olmuyor. Fransız Devrimi’ne katılan Fransız aristokrat, siyasetçi ve iktisatçı Comte de Mirabeau’ya ait Prusya geleneği konusunda şu alıntıyı vermem gerekiyor: ‘‘Bazı devletlerin ordusu vardır, ancak Prusya ordusunun devleti vardır.’’ 

Valküre Planı

Hitler kendisine karşı yapılan, yapılacak suikastları ve direnişi fark ediyor. Bu nedenle Hitler tarafından hazırlanmış bir plan bulunuyor: Valküre Planı. Bu planın amacı Alman Hükümeti'ne ve Hitler’e karşı gerçekleştirilecek herhangi bir isyan veya ihtilal girişimini önlemek, başlamışsa bastırmak ve bu girişim başarılı olmuşsa da Nazi Hükumetini korumak oluyor. Bu planın içeriğindeki en önemli nokta Berlin'de bulunan ‘’Ersatzheer’’in (Yedek Ordu) harekete geçerek isyanı bastırması ve asayişi sağlaması görevi oluyor. Ancak Alman ordusu içerisindeki Hitler karşıtı bir ekip bu planı tam aksine Nazileri bitirebilmek için kullanmayı düşünüyor. Hitler karşıtı bu ekip ağırlıklı olarak asilzadelerden oluşan yüksek rütbeli Prusyalı generaller ve aydın kesimden kişilerden oluşuyor.

15 Temmuz 1944

Plan ana hatlarıyla iki aşamadan oluşuyor. İlk aşamada Hitler, yapılacak bombalı bir suikastla öldürülecek, ikinci aşama da ise yedek askerler devreye sokularak Hitler’e karşı bir darbe yapılıyor bahanesiyle SS’ler ve üst düzey ordu mensupları tutuklanarak devre dışı bırakılacaktır.

Planın başarılı olmasındaki en büyük sorumluluk yedek askerlerin başında olduğu için Hitler ile birlikte toplantıya katılacak ve bombayı ayarlayacak, daha sonra da yedek askerleri devreye sokacak Albay Claus von Stauffenberg’e ait oluyor. Stauffenberg planda öngörüldüğü gibi içinde zaman ayarlı bomba bulunan çantayı toplantıya sokmayı ve kendi dışarıdayken bombayı patlatmayı daha sonra ise Berlin’e gelerek yedek askerleri harekete geçirmeyi planlıyor. Bu plan 15 Temmuz 1944 tarihinde tam uygulanacakken Hitler’in yanında Himmler’in ve Göring'in olmaması nedeniyle plan iptal ediliyor. Ancak yedek orduya hareket emri verilmiştir. Plan iptal edilince harekete geçen yedek ordu ‘’tatbikat’’ diye geri çekiliyor.

20 Temmuz 1944

Plan 20 Temmuz 1944 günü planlandığı şekilde icra ediliyor. Albay Stauffenberg planda öngörüldüğü gibi içinde zaman ayarlı bomba bulunan çantayı toplantıya sokuyor, kendisi dışarıdayken bombayı patlatıyor ve sonrasında Berlin’e gelerek yedek askerleri harekete geçiriyor. Askerî ve kamu binaları ele geçirilerek SS'ler tutuklanmaya başlanılıyor.

Her şey yolunda gibi gözükürken planın en hayati kısmı olan Hitler’in öldürülmesinde başarısız olunduğu haberi geliyor. Bomba patlatılmış fakat şansın da yardımıyla Adolf Hitler patlamadan ufak sıyrıklarla kurtulmayı başarmıştır. Akşam saatlerine doğru çatışmaların yoğunlaştığı anda darbe başarıya ulaşacakken Hitler’in yaşadığı anlaşılıyor. Bunun üzerine darbe yanlısı olmayan fakat sesini de çıkarmayan generallerin ve subayların hepsi canlarını kurtarmak için darbecilere karşı savaşmaya başlıyor. Böylece Hitler’e karşı yapılan bir suikast ve darbe girişimi daha başarısızlıkla sonlanıyor. Bu suikast girişiminden sağ kurtulan Hitler 3-5 saat sonra planlı misafiri Mussollini'yi karşılamaya gidiyor.

Generaloberst Friedrich Fromm, suikast ekibi olan Albay Stauffenberg'i, Teğmen von Haeften'i (Stauffenberg'in emir subayı), General Friedrich Olbricht'i, Albay Mertz von Quirnheim'ı ve Generaloberst Ludwig Beck'i o gece yargısız kurşuna dizdiriyor. Albay Stauffenberg’in kurşunlanırken: “Kutsal Almanya’mız çok yaşa!” (Es lebe unser heiliges Deutschland!) diye bağırıyor.

Albay Stauffenberg tam bir Prusyalı subaydır. Tunus'ta aracının mayın tarlasına girip hasar alması, ardından müttefik uçaklarınca saldırıya uğraması sonucu ağır yaralanıyor ve bu yaralanma sonucu sol gözünü, sağ kolunu ve kısmen işitme duyusunu kaybediyor. Bu hadise filmin girişinde veriliyor.

20 Temmuz 1944 sonrası

Başarısız darbe girişimi sonrası her yerde insan avı başlatılıyor. Darbe sonrası 7.000 civarında kişi tutuklanıyor. Mahkemeler sırasında sanıkları aşağılamak için sanıkların pantolon kemerleri takmalarına izin verilmiyor, sanıklar pantolonlarını elleriyle tutup ayakta durmaya zorlanıyor. Sonucu belli olan mahkemelerden sonra tutuklananların 4.980’i idam ediliyor. Bu idamlarda Hitler'in isteğiyle piyano teli ve et kancaları kullanılıyor. Amaç ise faillerin yavaş yavaş ölmesini sağlamak oluyor. Hitler, bu idam sahnelerini görüntületiyor ve bir brifing esnasında önemli SS subaylarına göstererek onlara bir nevi gözdağı veriyor.

Bu suikasttan dokuz ay sonra da Hitler intihar ediyor.

Almanya’da bu suikast ve Stauffenberg üzerine onlarca kitap yazılıyor. Hala da yazılmaya devam ediliyor. Türkçede ise ne yazık ki Stauffenberg üzerine bir tane kitap yazılıyor. O da Talip Doğan Karlıbel’in, ‘’Stauffenberg ve Operasyon Valkyrie’’ (Siyah Beyaz Yayınevi, 2009) adlı kitabı oluyor. Ne yazık ki bu kitap da oldukça yetersiz kalıyor. İngiliz gazeteci William L. Shirer’in üç ciltlik ‘’Nazi İmparatorluğu Doğuşu, Yükselişi, Çöküşü’’ (İnkılap Kitabevi, 2003) adlı kitabı bu konuyu çok güzel ve detaylı bir şekilde anlatıyor.

Film: ''Valkyrie''

Bu konu üzerinde çok da film çekiliyor. Ancak bu filmlerin en önemlisi ve etkileyicisi işte girişte bahsettiğim 2008 ABD-Almanya ortak yapımı olan ‘’Valkyrie’’ filmi oluyor. Bu film Türkiye'de 30 Ocak 2009 tarihinde ‘’Operasyon Valkyrie’’ adıyla gösterime giriyor.  

Amerikan film yönetmeni Bryan Singer'in yönettiği ve Albay Claus von Satffenberg’i canlandıran Tom Cruise'nin başrolde oynadığı bu film girişte anlattığım gibi gerçek olaylara dayanıyor ve bu film bir filmden ziyade bir belgesele benziyor.

Film belgesel niteliğinde olunca, olayları da anlatınca bana filmden anlatacak bir şey kalmıyor. Hal böyle olunca, film senaryosunda gerçeklerden zaman zaman sarkarak bazı değişiklikler yapılıyor, bana da ağırlıklı olarak bu değişiklikleri anlatmak kalıyor.

Gerçekler ile film ile arasındaki farklar

Filmin sonlarına doğru Generaloberst Friedrich Fromm, suikast ekibi olan Albay Stauffenberg'i, Teğmen von Haeften'i (Stauffenberg'in emir subayı), General Friedrich Olbricht'i, Albay Mertz von Quirnheim'ı ve Generaloberst Ludwig Beck'i bir odada topluyor. Bu sahnede, Generaloberst Ludwig Beck silah istiyor ve intihar ediyor. Ancak gerçek böyle olmuyor. Gerçekte Generaloberst Friedrich Fromm, Generaloberst Ludwig Beck'e intihar etmesini istiyor ve silahı masaya koyuyor. Beck silahı önce şakağına dayıyor. Ancak Beck kendisini öldüremeyeceğini söylüyor. Daha sonra tüm subaylar odadan çıkıyor. Bir müddet sonra silah sesi geliyor. İçeri girdiklerinde Beck'in silahı ağzına dayayarak ateşlediğini fakat ölmediği görülüyor. Askerlerden biri Beck'in ensesine tek kurşun sıkarak daha fazla acı çekmesini engelliyor.

Filmde, Valkürü Planını Hitler’e Albay Stauffenberg imzalatıyor. Ancak gerçekte Albay Stauffenberg, Hitler'i ilk kez suikast denemesinde görüyor. O imzalatmayı yapan kişi bir başkası oluyor. 

Filmde, Hitler ile birlikte sadece Himmler'in aynı operasyonda öldürülmesi istendiği söyleniyor ve Himmler olmayınca operasyon 15 Temmuz’dan 20 Temmuz’a erteleniyor. Ancak gerçekte Hitler ile birlikte Himmler ve Göring'in de aynı operasyonda öldürülmesi isteniyor.

Filmde Rommel'den hiç bahsedilmiyor. Rommel de Hitler karşıtıydı ve Hitler'in yaptıklarını pek onaylamıyor. Ancak Rommel, diğerlerinden farklı olarak Hitler'in öldürülmesinin onu halkın gözünde bir kahraman haline getireceğini düşündüğünden, darbe yapılacaksa suikasttan ziyade tutuklanması gerektiğini savunuyor. Ancak Rommel de Hitler'in gazabından kurtulamıyor. Rommel zorla intihar ettiriliyor ve bir çarpışmada öldüğü söylenerek görkemli bir cenaze töreni yapılıyor.

Albay Claus von Stauffenberg ile birlikte Nasyonal Sosyalist rejimine karşı askerî direnişin tanınmış şahsiyetlerinden birisi daha bulunuyor: Tümgeneral Henning von Tresckow.  Tümgeneral Henning von Tresckow , 20 Temmuz 1944 tarihinde Adolf Hitler'e karşı suikastın başarısızlığından sonra, 21 Temmuz 1944 tarihinde Doğu Cephesi'nde intihar ediyor. Bu bilgi de filmde yer almıyor. 

Film ile gerçek arasındaki en büyük fark; filmde Stauffenberg darbenin planlayıcısı olarak gözüküyor ve suikasttan sonra ekibin başına geçip resmen darbeyi yönetiyor. Gerçekte ise Stauffenberg darbenin planlayıcısı ve yöneticisi değil sadece tetikçisi oluyor. Ancak Stauffenberg’in torunu Sophie von Bechtolsheim daha yenilerde yazdığı ‘’Stauffenberg - Mein Großvater war kein Attentäter’’ (Stauffenberg – Büyükbabam suikastçı değildi) (Herder Verlag, 2019) adlı kitapta bu görüşe karşı çıkıyor, dedesinin suikastçı değil, darbenin planlayıcısı ve icracısı olduğunu iddia ediyor.  

Yine küçük bir bilgi daha aktarmam gerekiyor. O da Albay Claus von Stauffenberg’in karısı olan Nina von Stauffenberg'e ne olduğu hakkında. Filmde Nina, suikasttan önce Stauffenberg'e veda edip çocuklarıyla beraber Bamberg'e gidiyor. Filmin sonunda da Nina'nın 02 Nisan 2006 tarihine kadar yaşadığı söyleniyor.  Başka bilgi verilmiyor. Gerçekte ise Nina SS subayları tarafından Bamberg'de bulunuyor ve tutuklanıyor. O günkü kanuna göre, vatana ihanet eden subayların tüm yakın akrabaları da vatana ihanet suçundan yargılanıp idamı gerekiyor. Ancak Nina hamile olmasından dolayı cezası erteleniyor. Çocuğu doğmadan önce de müttefikler çoktan Berlin'e giriyor ve Nina bu sayede kurtuluyor. Nina von Stauffenberg, 02 Nisan 2006 tarihinde vefat edince Kirchlauter mezarlığında kocasının yanına defnediliyor.  

Filmdeki çarpıcı sahneler

Filmde, Stauffenberg, kesik kolundaki olmayan eli ile Hitler selamı vermeye zorlanıyor. Staffenberg’e bu selamı vermesi için zorlayan kişi de muhaliflerin suikast planından haberdar olduğu halde buna göz yuman, sonradan suikastçılar başarısız olunca kraldan da kralcı olup suikastçıları kendi avlusunda kurşuna dizdiren adam Generaloberst Friedrich Fromm oluyor.

Filmin, Stauffenberg'in kesik kolla Hitler selamı vermesinden sonra en çarpıcı karesi de filmin sonunda ekrana yansıyan dört satırlık yazı oluyor. Bu dört satır, sadece bu dört satır en az film kadar etkileyici oluyor:

‘’You did not bear the shame
you resisted
sacrificing your life
for freedom, justice and honor’’

Film ne yazık ki İngilizce olduğu için olduğu gibi alıyorum. Almancası yazımın girişinde bahsettiğim ‘’Gedenkstätte Deutscher Widerstand’’ (Alman Direniş Anıtı) müzesinin duvarında gömülü halde bulunuyor:

‘’Ihr trugt die Schande nicht.
Ihr wehrtet euch.
Ihr gabt das große ewig wache Zeichen der Umkehr,
opfernd Euer heißes Leben für Freiheit, Recht, und Ehre.’’

(Utanç vermediniz.
Kendinizi savundunuz.
Tam aksine uyanıklığın en büyük yumuşak işaretini siz verdiniz.
Özgürlük, adalet ve onur için sıcak hayatınızı feda ettiniz.)

Filmin sonunda kahramanlar şu şekilde tanımlanıyor:

‘’In the world's darkest hour
while others followed orders
they followed their conscience’’

(Dünyanın en karanlık saatinde
diğerleri emirleri takip ederken
vicdanlarını takip ettiler.)

Filmde adı geçen iki generalden ayrıca bahsetmem gerekiyor.

Generaloberst Friedrich Fromm

Generaloberst Friedrich Fromm, Wehrmacht içindeki Nazi karşıtı hareketlerden başından beri haberdar oluyor. Ancak "Walküre Operasyonu"nun başlatılmasına karşı çıkıyor. 20 Temmuz suikast girişiminde Wilhelm Keitel'i telefonla arayarak Adolf Hitler'in öldürülmediğini öğrenince, Albay Stauffenberg’in Ersatzheer (Yedek Ordusu)'i harekete geçirme talebini reddederek intihar etmesini emrediyor. O yüzden Stauffenberg tarafından kendi çalışma odasında hapsediliyor. Fakat Joseph Goebbels'in emriyle Bendlerblock'a yollanan Binbaşı (hemen Albaylığa terfi ediyor) Otto Ernst Remer komutasındaki birlik tarafından kurtarılıyor. Generaloberst Friedrich Fromm, suikast ekibi olan Friedrich Olbricht, Olbricht'in Kurmay Başkanı Albay Albrecht Mertz von Quirnheim, Claus von Stauffenberg, Stauffenberg'in yaveri Teğmen Werner Karl von Haeften'i iaynı günün gecesi Bendlerblock'un avlusunda yargısız kurşuna dizidiryor. Generaloberst Ludwig Beck intihar etmeyi istediği için kendini vurmayı iki kez deniyor ancak intiharı başaramayınca onu da vurdurtuyor.

Ancak Hitler, Generaloberst Friedrich Fromm'un Stauffenberg ve arkadaşlarını çabucak idam ettirmesinden dolayı öfkeleniyor. Çünkü Fromm aylardan beri Hitler'i öldürmek için hazırlanan komployu bildiği halde komploculara yataklık ediyor ve planlarını Hitler’e haber vermiyor. İşlediği bu suçun izlerini böylece örtmek, isyanı bastıran adam olarak Hitler'in gözüne girmek istiyor. Ama bunlar için artık çok geç kalıyor.

Fromm'un suikastçilerle iş birliği yaptığı tespit ediliyor, 22 Temmuz 1944 sabahı, Nazi yetkilileri tarafından tutuklanıyor. Fromm, 14 Eylül 1944 tarihinde Alman Ordusundan çıkarılıyor. Artık sivil olan Fromm, 7 Mart 1945 tarihinde Volksgerichtshof (Halk Mahkemesi) tarafından askerî görev için değersiz kabul edilerek idama mahkûm ediliyor ve 12 Mart 1945'te Brandenburg an der Havel'deki Brandenburg-Gorden Cezaevi'nde idam ediliyor. İdam mangası önündeki son sözleri: ‘’Öldürülmem rapor edildi çünkü ben her zaman Almanya için sadece en iyisini istemiştim’’ sözleri oluyor.

Generaloberst Ludwig Beck

Generaloberst Ludwig Beck, 1938'de savaş riskini azaltmak için toplu istifaları destekleyerek Orgeneral olarak ordudan ayrılıyor ve çeşitli direniş hareketlerine katılıyor. Generaloberst Ludwig Beck, 2. Dünya Savaşından bir yıl önce Hitler'e ve generallerine bir muhtıra veriyor. Bu muhtırada Beck, Hitler'den şunları talep ediyor: ‘’Ordunun siyasetle ilgisi kesilmelidir. Ordu ve bürokrasinin işleyişinde yeniden Prusya geleneklerine dönülmelidir. Masraflar azaltılmalı, gösterişten uzak durulmalıdır. Agresif dış politikan vazgeçilmeli, dış politika dünyayla uyumlu hale getirilmelidir. Düşünce özgürlüğü sağlanmalıdır. Adalet yeniden tesis edilmelidir. NSDAP (''Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei'', -Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi- Nazi Partisi)’ne yapılan devlet yardımı azaltılmalıdır...’’

Generaloberst Ludwig Beck, 1943 yılında, bir bomba ile Hitler'i öldürmek için iki başarısız girişim planlıyor. 1944 yılında Carl Goerdeler ve Albay Claus von Stauffenberg ile 20 Temmuz suikast girişiminin itici güçlerinden biri oluyor. 1944'te Hitler'e düzenlenen ve başarısız olunan 20 Temmuz suikast girişiminde yer aldığı için Generaloberst Friedrich Fromm tarafından tabancayla intihar etmesi isteniyor. Son sözleri "Daha önceki zamanları düşünüyorum" oluyor. Beck, ardından kendisini vuruyor fakat yaralanıyor ve Generaloberst Fromm'un emriyle bir astsubay tarafından vurularak öldürülüyor. Eğer 20 Temmuz suikastı başarılı olsaydı Almanya'nın Cumhurbaşkanı olması öngörülüyor.

Generaloberst Ludwig Beck, Alman Nazi Generaloberst'i yani en yüksek rütbeli generali oluyor. Hitler’e karşı yapılan suikasta katılmış en üst rütbeli asker olarak anılıyor. Beck, Osmanlı Sultanı Mehmet Reşat tarafından verilen Osmanlı Harp Madalyasının sahibi oluyor. Demek ki Osmanlı kime madalya vereceğini çok iyi biliyor!

O kadar ayrıntıya girince ''valküre'' adı nereden geliyor, ondan da bahsetmem gerekiyor.

Valküre

Bu suikastta kullanılan Valküre Planı’nda adı geçen ‘’Valküre’’ (Almancası ‘’die Walküre’’, İngilizcesi ''Valkyrie''); İskandinav mitolojisinde savaşta, sadece ölmek üzere olan savaşçılara görünüp ölen kahramanların ruhunu alıp ‘’Valhalla’’ denen yere götüren kanatlı genç, güzel savaşçı kadınların adı oluyor. Valkyrie’ler bir nevi meleksi atlı Amazonlar oluyor. Bu nedenle Valkyrie'ler İskandinav Mitolojisinde savaş alanlarının üstünde yırtıcı kuşlar gibi süzülür şeklinde tasvir ediliyor. Valkyrie’lerin İskandinav mitolojisindeki amaçları en büyük tanrı olan ‘’Odin’'e bu şekilde savaşçı toplamak oluyor.

‘’Die Walküre’’ aynı zamanda Richard Wagner’in 1869'da yazdığı eseri ‘’der ring des Nibelungen'' dörtlemesinin ikinci ayağı oluyor. Filmde bu eser bir plakta çalınırken görüntüleniyor. Wagner, Hitler'in en çok sevdiği sanatçı oluyor. Plana da zaten bu nedenle bu ad veriliyor. Filmde Hitler ''Wagner'i anlamayan bizi anlayamaz'' diyor. ‘’Walküre’’ günümüz Almancasında sarışın, uzun boylu ve balıketi kadınlara takılan bir sıfat olarak kullanılıyor. Halide Edib Adıvar da ‘’Harap Mabetler’’ (Atlas Kitabevi, 1973) adlı kitabında bu adı kullanıyor: ‘’Saçlarının aynı olan bal rengindeki gözlerinde bir valkiri’nin korkunç sırları saklıydı.’’

Ve son

Ben bu filmi değişik zamanlarda defalarca izliyorum. Her defasında film bittiğinde ben bomboş, bön bön simsiyah hale gelmiş ekrana uzuuuun uzuuuun bakıp bakıp kalıyorum. Her defasında da Gülten Akın’ın ‘’İlk Yaz’’ adlı şiirindeki dizeleri kulağımda hep çın çın çınlıyor: ‘’Ah kimsenin vakti yok durup ince şeyleri anlamaya…’’

Arz ederim.

Osman AYDOĞAN

Almanya’da Albay Stauffenberg’e vefa

Almanya'nın birçok şehrinde Albay Claus von Stauffenberg'in adı; cadde ve sokak adlarında ve anıtlarda yaşatılıyor. Örnek olarak bunların birkaçını vermek istiyorum.

Yazımın girişinde verdiğim ‘’Gedenkstätte Deutscher Widerstand’’ (Alman Direniş Anıtı) müzesinin bulunduğu caddenin adı ‘’Stauffenbergstraße’’ oluyor. Buraya da şeref avlusundan giriliyor (Eingang über den Ehrenhof) Alman Harp Akademisi (Führungsakademie der Bundeswehr)’nin tam karşısındaki sokağın adı da ‘’Stauffenberggasse’’ oluyor.

Gedenkstätte Deutscher Widerstand (Alman Direniş Anıtı) adlı müze

Yazımda adı geçen bu müze Generaloberst Ludwig Beck, General Friedrich Olbricht, Albay Claus von Stauffenberg, Albay Albrecht Mertz von Quirnheim ve Teğmen Werner Karl von Haeften'i idam edildiği yerde kuruluyor. Bu husus müzenin duvarlarına yansıtılıyor: 

Değişik Alman şehirlerindeki Albay Claus von Stauffenberg'a ait anıtlar

Universität der Bundeswehr München (Federal Alman Silahlı Kuvvetler Münih Üniversitesi)ndeki 35 numaralı bina Claus von Stauffenberg'in adını taşıyor ve bu binada en büyük etkinlik salonunun adı da Claus von Stauffenberg'in adını taşıyor ve bu salonda da Claus von Stauffenberg'in bir büstü bulunuyor.



Rangsdorf Gölü'nde Albay Claus von Stauffenberg ve Üsteğmen Werner von Haeften için anıt plaket bulunuyor. (Gedenktafel für Claus von Stauffenberg und Werner von Haeften am Rangsdorfer See):

Lautlingen'de Claus und Berthold von Stauffenberg için anıtsal şapel bulunuyor (Gedächtniskapelle für Claus und Berthold von Stauffenberg in Lautlingen):




Wuppertal'daki anıt plaket (Gedenktafel in Wuppertal):




Bamberger Katedrali’nde anıt plaket (Gedenktafel im Bamberger Dom):

Eski Bamberg belediye binasındaki anıt plaket (Gedenktafel am alten Bamberger Rathaus):

Albay Claus von Stauffenberg’in ve karısı Nina von Stauffenberg'in mezarı:

Nina von Stauffenberg, 02 Nisan 2006 tarihinde vefat edince Kirchlauter mezarlığında kocasının yanına defnediliyor: