Fakirleşelim mi?

Daron Acemoğlu ve James Robinson’un beraber yayınladıkları güzel bir kitap var: ‘’Ulusların Düşüşü’’ (Orjinal adı: Why Nations Fail) (Doğan Kitap, 2013) Kitap “Tarih, kaderden ibaret değildir!” diye başlar ve ulusların güç, zenginlik ve yoksulluğunun kökenlerini araştırır. Kitapta genel hatlarıyla ulusların kurumları ve tarihsel gelişimi yüzyıllar içerisinde karşılaştırmalı olarak sunuluyor... Tez olarak yazarlar; hukukun üstünlüğü, gerçek demokrasinin varlığı ile zenginleşme arasında bir bağ kuruyorlar…

Yazarlar eserlerinde “Neden bazı ülkeler zenginken bazıları yoksuldur?” şeklinde bir soru ortaya atıp, feodalizm, sömürgecilik, kapitalizm ve sosyalizm uygulamaları arasında karşılaştırmalar yapıyor. Sömürgeler, koloniler, devrimler ve kurtuluş hareketlerinin günümüze yansıması nasıldır diye araştırıyor. Sanayi Devriminin, neden Moldovya’da değil de İngiltere’de başladığını açıklıyor… Toplumların elitleri ile en alttakiler arasında değişen ve değişmeyen ilişki biçimlerini inceliyor...

Ve yazarlar 496 sayfalık eserlerinin sonunda şu sonuca varıyorlar: Bir toplumda, siyasi ve iktisadi alanda eşit rekabet ortamı varsa, hukuka saygılıysa, mülkiyet hakları korunuyor, siyasi gücün üzerinde denge ve fren mekanizması saat gibi çalışıyorsa yani yargı, sivil toplum, medya güçlüyse; büyüme sürekli olur, refahı getirir... Bu saydıklarının tersi olursa, rekabet ortamı oluşmamışsa, siyaset belirleyici, yargı bağımlı, hukuk ayaklar altında, sivil toplum güçsüz, medya işlevsizse; o ülke büyüse bile sürdürülebilir bir büyüme olmaz, refah gelmez, halk yoksullaşır.

Yazarlar ayrıca kurumların ve demokrasinin zayıfladığı ülkelerin neden ekonomik olarak da çöktüğünü anlatıyor: Yetki ve güç paylaşıldığı ölçüde, ülkelerde refah ve zenginlik de artıyor. Orta Çağdan bu yana güç ve yetki ne zaman tek elde toplanıyor, işte o zaman da ülkeler fakirleşiyor.

Bilimsel gerçekler böyleyken bir ülkenin ‘’fakirleşelim mi?’’ diye referandum yapması tarihte görülmemiştir.… 

Osman AYDOĞAN